Το πρώτο ραντεβού μας είναι σε σχολείο της Αττικής, λίγο πριν χτυπήσει το κουδούνι. Οι τσάντες μας είναι γεμάτες όχι με βιβλία, αλλά με πολλά κόμικ. Είμαστε στην ώρα μας για να μπούμε στην τάξη. Ή σε όποιον χώρο κρίνεται κάθε φορά κατάλληλος για να μας χωρέσει όλους- και είναι και προσβάσιμος.
Όχι, δεν γυρίσαμε πίσω τον χρόνο στα μαθητικά χρόνια. Απλώς, αφού περάσαμε μια νύχτα στην πόλη με το van του Safe Roads project, με αφορμή τη σημερινή διεθνή ημέρα εκπαίδευσης ακολουθήσαμε τον Δημήτρη Αντωνίου, συνάδελφό μας στην Hellas Direct, ακτιβιστή και συγγραφέα, στο πιο ξεχωριστό μάθημα οδικής ασφάλειας.
Safe Roads project: Στο δημοτικό χτυπάει το πρώτο κουδούνι
Στο πρώτο σχολείο της ημέρας, ο Δημήτρης έχει προσκληθεί από τη διεύθυνση του δημοτικού. Μπαίνουμε στο θεατράκι του σχολείου και παρακολουθούμε δασκάλους και δασκάλες να καθοδηγούν τα παιδιά στις θέσεις τους. Μπροστά η πρώτη δημοτικού, τελευταία η έκτη. Τα πρωτάκια κοιτούν με μάτια διάπλατα, δείχνουν το αμαξίδιο του Δημήτρη, σκουντάνε το ένα το άλλο. Τα πιο μεγάλα παιδιά κοντοστέκονται, κοιτούν και προχωρούν στις θέσεις τους. Κάποια θέλουν κάτι να ρωτήσουν, ο δάσκαλος τους λέει «υπομονή, μετά».
Γίνεται ησυχία.
-Καλημέρα, είμαι ο Δημήτρης και ήρθα να γνωριστούμε και να μιλήσουμε για κάτι πολύ σημαντικό. Με τη Βάσια φτάσαμε στην Αθήνα από τη Θεσσαλονίκη, εκεί ζούμε. Βλέπω ότι σας έχει παραξενέψει το αμαξίδιό μου, θα απαντήσω σε όλες τις ερωτήσεις σας σε λίγο.
Στα παιδιά του δημοτικού - ειδικά των πρώτων τάξεων- το αμαξίδιο προκαλεί τεράστια εντύπωση. Θέλουν να μάθουν τα πάντα. Γι’ αυτό ο Δημήτρης ξεκινάει από εκεί.
-Δεν είχα πάντα το αμαξίδιο αυτό. Πριν από χρόνια, γύριζα από το σχολείο με δύο φίλους μου. Περπατούσαμε στον δρόμο και λέγαμε τα νέα μας όταν ακούσαμε πίσω μας τον θόρυβο που κάνει ένα αυτοκίνητο που τρέχει πολύ. Κι εκεί που γυρίζαμε να δούμε τι αμαξάρα έκανε τέτοιο βουητό, το αυτοκίνητο έπεσε πάνω μας. Σιωπή και μαύρο, σαν να έσβησαν τα φώτα. Μας πήγαν στο νοσοκομείο. Τα φιλαράκια μου πήγαν σπίτι τους λίγες ώρες μετά. Εγώ ξύπνησα μετά από δύο μήνες.
Το πιο σημαντικό μάθημα οδικής ασφάλειας έχει μόλις ξεκινήσει. Συζητάμε με χιούμορ τα σοβαρά. Γιατί είναι σημαντικό που το αυτοκίνητο εκείνο, το μακρινό 2006, έτρεχε; Τι κάνουμε όταν είμαστε εμείς μέσα στο αυτοκίνητο ή πάνω στη μηχανή με τη μαμά ή τον μπαμπά; Πόσο τέλεια ιδέα (δεν) είναι να μας δίνουν το κράνος τους; Είναι πραγματικά τόσο σπουδαίο να φοράμε ζώνη; (Ο Μάκης ξέρει, αν έχει μιλήσει ο Δημήτρης στο σχολείο των παιδιών σας, ρωτήστε τα). Κι όταν οδηγούμε εμείς το πατίνι μας ή το ποδήλατό μας, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε στον δρόμο; (Εδώ την απάντηση έχει ο Κωστής, ρωτήστε και πάλι τα παιδιά σας). Γιατί είναι σημαντικό να προσέχουμε το κεφάλι μας; Ποια στιγμή αποφασίσαμε πως το να διασχίζουμε τον δρόμο από τη διάβαση είναι προαιρετικό; Και πώς συνδέεται αυτή τη στιγμή με το «εντάξει, προλαβαίνω» στο βαθύ πορτοκαλί φανάρι, όταν πλέον οδηγούμε; (Ρωτήστε τα παιδιά σας κι ετοιμαστείτε για μια πολύ δυσάρεστη για σας αλήθεια).
Έχετε ερωτήσεις καθώς διαβάζετε; Πού να δείτε πόσες έχουν τα παιδιά! Με όλη τους την αθωότητα ρωτούν τον Δημήτρη από το πώς κάνει απλά καθημερινά πράγματα μέχρι τι είναι αυτό το κουμπί στον λαιμό του (αυτολεξεί) και τι έπαθε το χέρι που δεν έχει (αυτολεξεί, ξανά). Ρωτάνε αν όντως μπορούν να πάθουν κάτι σοβαρό αν δεν φορούν ζώνη. Γιατί ο Δημήτρης δεν μπορεί να κουνήσει τα πόδια του, αφού δεν χτύπησε εκεί. Τι είναι η σπονδυλική στήλη. Κι αν είναι αλήθεια ότι στη διάβαση περιμένουν οι πεζοί. (Και το καλύτερο: Εσείς, κυρία Βάσια, πόσων χρονών είστε;)
Φεύγουν με όλες τις απαντήσεις (και την ηλικία της Βάσιας 😄). Ποιος, τι, γιατί, γιατί όχι. Και κρατώντας στα χέρια τους το κόμικ με τίτλο «Λέμε Stop στην οδική ανασφάλεια», που μοιράζει ο Δημήτρης σε όλους με την παρότρυνση να το πάνε σπίτι, να το συζητήσουν με τους γονείς τους και να γίνουν τα ίδια τα παιδιά το κίνητρο για να αλλάξουν οι αμελείς συμπεριφορές των μεγάλων.
Δεν έχουν ξανακάτσει τα παιδιά τόσο ήσυχα τόση ώρα, μας λένε οι δάσκαλοι καθώς μας αποχαιρετούν. Αν αλλάξει κάτι, από εδώ θα ξεκινήσει η αλλαγή, συμφωνούμε όλοι μαζί. Φεύγουμε γεμάτοι.
Safe Roads project: Στο γυμνάσιο δοκιμάζουμε τις αντοχές μας με κούραση και αλκοόλ
Το επόμενο σχολείο που μας περιμένει είναι γυμνάσιο. Τα παιδιά μπαίνουν και κάθονται σε μία άνετη αίθουσα, είναι διακριτικά κι ευγενικά. Αλλά νιώθουν κι αρκετά «μεγάλα» για να έχουν δικαίωμα σε μια μικρή βαρεμάρα. Εκπέμπουν ένα διακριτικό «τουλάχιστον χάνουμε μάθημα» (τόσο διαχρονικό που γελάσαμε πολύ όλοι). Πάλι κάποιος που θα τους μιλήσει;
Ο Δημήτρης χαμογελά - γιατί ο Δημήτρης ξέρει. Μπαίνει στο κέντρο, τα καλημερίζει και στριφογυρίζει για να τον βλέπουν όλοι και να τους βλέπει όλους. Η συζήτηση θα είναι λίγο πιο σοβαρή.
Πριν αφηγηθεί την ιστορία του, ξεκινά με μία ερώτηση: Τι μπορεί να χαλάσει όποια σχέδια έχετε τώρα για τη ζωή σας; Για άλλον μπορεί να είναι να μετακομίσει και να χάσει τους φίλους του, για κάποιον η οικονομική κρίση, το να μην τον θέλει το κορίτσι ή το αγόρι του. «Κι εγώ αν με ρωτούσαν στην ηλικία σας, αυτά θα έλεγα. Δεν φανταζόμουν το τροχαίο. Αλλά να με. Και δεν είμαι μόνο εγώ, είναι πάρα πολλοί άνθρωποι - και συνομήλικοί σας- που βλέπουν ξαφνικά τη ζωή τους να ανατρέπεται από συμπεριφορές που και μπορούν και πρέπει να αλλάξουν».
Ουπς.
Έχει γίνει απόλυτη ησυχία.
Παρακολουθούμε τα παιδιά να τον κοιτούν προσηλωμένα. Έχει την προσοχή τους; Την έχει. Συνεχίζουμε.
Αρκετά παιδιά ανεβαίνουν ως συνεπιβάτες στο μηχανάκι του γονιού. Ο Δημήτρης ρωτά:
-Πόσοι φοράτε κράνος;
-Δεν έχω δικό μου, μου δίνει ο μπαμπάς μου/η μαμά μου το δικό του/της, ακούμε να απαντούν.
Ο Δημήτρης τους παρακινεί να σκεφτούν πώς είναι η ζωή για κάποιον που θα γυρίσει σπίτι του χάρη στο δανεικό κράνος γνωρίζοντας πως ο ιδιοκτήτης του, που δεν το φορούσε, δεν θα γυρίσει. Τους ζητάει την επόμενη φορά να το πουν στους γονείς τους: Δεν θέλω εγώ να γυρίσω σπίτι κι εσύ όχι.
Η σκέψη είναι σκληρή, τους ταρακουνάει. Ξαφνικά η θυσία του οδηγού να παραχωρήσει το κράνος του δεν δείχνει και τόσο θυσία. Δύο επιβάτες, δύο κράνη, λέει ο Δημήτρης. Είναι τόσο απλό! Είναι αρκετά μεγάλοι για να αναθεωρήσουν εμπεδωμένες απόψεις. Κι αυτό είναι μια αρχή.
Μετά τις ερωτήσεις - εδώ είναι πιο σοφιστικέ: τι ονειρεύεσαι, πώς ταξιδεύεις, πώς δουλεύεις στην Αθήνα ενώ ζεις στη Θεσσαλονίκη κ.ο.κ. - περνάμε στο καλύτερο μέρος της συνάντησής μας, όπου τα παιδιά βιώνουν πώς είναι να οδηγείς ενώ είσαι πολύ κουρασμένος ή ενώ έχεις λίγο πιεί. Με τα ειδικά VR γυαλιά που φέρνει ο Δημήτρης, τα παιδιά καλούνται να περπατήσουν σε μια ορισμένη διαδρομή χωρίς να τρακάρουν στα διάφορα εμπόδια και χωρίς να βγουν από τη λωρίδα τους. Ε μαντέψτε πόσοι δυσκολεύονται: Όλοι. Για να προστατευτούν περπατούν πολύ αργά - το ένστικτο λεει να μην τρέξουν, πώς το ξεχνάμε όταν οδηγούμε;- ή κοιτάζουν κάτω.
-Πάει, τράκαρες τον μπροστινό, τους λένε οι συμμαθητές και οι συμμαθήτριές τους.
Παραπατούν έξω από τη διαδρομή.
-Βρήκες κράσπεδο, εξηγεί ο Δημήτρης.
Στις στροφές βγαίνουν τελείως εκτός.
-Βγήκες από τον δρόμο, ξανά ο Δημήτρης.
Ξαφνικά οι δυο μπίρες δεν είναι και τόσο «σιγά μωρέ, η μπίρα είναι νερό». Φορούν τα γυαλιά και κάποιοι δάσκαλοι, τα παιδιά παρακολουθούν και διορθώνουν - ανταλλαγή ρόλων για λίγο.
-Όχι έτσι, κυρία, μόλις τρακάρατε. Καλά ό,τι να’ ναι!
Τα παιδιά γελάνε.
-Ποιος σας είπε πως κι εμείς τα κάνουμε όλα σωστά, κάνουν οι δάσκαλοι την αυτοκριτική τους.
Καθώς φεύγουμε, οι δάσκαλοι έρχονται να ρωτήσουν για τις διαβάσεις έξω από το σχολείο κι αν μπορεί να τις ξαναβάψει το Safe Roads project. Τα παιδιά έρχονται να μας ευχαριστήσουν. Έχουν κι άλλες ερωτήσεις για τον Δημήτρη. Δίνουν ραντεβού για την επόμενη φορά.
-Αυτό είναι το καλύτερο, λέει ο Δημήτρης. Να είμαστε όλοι εδώ του χρόνου ή σε δύο χρόνια, όταν ξαναέρθω. Είστε αρκετά μεγάλοι, καταλαβαίνετε τι λέω.
Φεύγουμε γεμάτοι.
Safe Roads project: Στο Λύκειο βάζουμε στοιχήματα ζωής. Κυριολεκτικά
Οι μαθητές και οι μαθήτριες του Λυκείου μπαίνουν στην αίθουσα με τον υπέροχο εφηβικό σαματά (τον λέμε υπέροχο γιατί τον βιώσαμε για λίγα λεπτά, δάσκαλοι μην πέσετε να μας φάτε). Ο Δημήτρης τους σκανάρει. Μαντεύει ποιοι θα έρθουν μπροστά μπροστά, κοντοστέκεται σε εκείνους που θα κάτσουν γαλαρία. Αυτό είναι το πρώτο του στοίχημα, να τον προσέξουν εκείνοι που θεωρούν εξαρχής πως δεν τους αφορά όλο αυτό.
Ξεκαθαρίζει: Θα είμαστε μαζί την επόμενη μία - μιάμιση ώρα. Οπότε ή απλώς θα χάσετε μάθημα ή θα χάσετε μάθημα και θα συζητήσουμε σημαντικά πράγματα για όλους μας. Εσείς θα διαλέξετε.
Ώπα.
Τσουπ. Να τοι κι οι πίσω πίσω. Κρύβουν το κινητό που έβγαλαν στα πεταχτά από την τσέπη και κοιτούν τον Δημήτρη. Δεν θα υψώσει το δάχτυλο. Το ‘πιασαν. Τους το λέει.
-Δεν ήρθα να σας πω τι να κάνετε, είστε ήδη μεγάλοι, αποφασίζετε μόνοι σας. Ήρθα να σας πω τι συνέβη σε μένα, γιατί συνέβη και πώς μπορούμε όλοι να φροντίσουμε να μην ξανασυμβεί σε κανέναν.
Κερδήθηκε το πρώτο στοίχημα.
Τι χρειάζεται για να σε ακούσουν παιδιά που βρίσκονται στο μεταίχμιο της ενηλικίωσης; Ειλικρίνεια, λέει ο Δημήτρης, και το εννοεί. Τον ρωτούν τι θα είχε γίνει αν δεν τον είχε χτυπήσει το αυτοκίνητο.
-Τι να σας πω, λέει με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Μπορεί να είχα χτυπήσει εγώ κάποιον. Μπορεί να είχα σκοτωθεί με μηχανάκι. Δεν ξέρω. Αυτά που συζητάμε σήμερα εδώ, εμάς της γενιάς μου δεν μας τα είχε πει ποτέ κανείς. Μπορεί να είχα κάνει τα λάθη που κάνουμε όλοι. Αλλά αφού έχω την ευκαιρία να σας τα πω, θέλω να ξέρετε. Δεν θέλω να λέτε κι εσείς ‘μα δεν μας τα είχε πει κανείς’. Δεν θέλω να πει κανείς ‘δεν ηξερα’. Θέλω να ξέρετε και να επιλέξετε.
Έχει την προσοχή και των πίσω πίσω. Συζητάμε πράγματα δύσκολα. Ανάλογα την περιοχή τα παιδιά είναι λιγότερο ή περισσότερο «ψημένα» ήδη με την ενήλικη ζωή. Το θέμα της ζώνης μοιάζει να έχει ήδη ξεκαθαρίσει. Η ταχύτητα είναι το ζητούμενο τώρα, ο Δημήτρης τους εξηγεί ότι είναι δικαίωμά τους να τους αρέσει, γι’ αυτό υπάρχουν οι πίστες, να ξεδώσουν με ασφάλεια.
-Οδηγείτε μηχανάκι; τους ρωτά.
Σηκώνονται χέρια.
-Έχετε δίπλωμα;
Σηκώνονται λιγότερα χέρια.
-Φοράτε κράνος;
-Έχω, το φοράω πάντα, απαντά ένας μαθητής.
Ανάσα ανακούφισης.
-Δεν το φοράω μόνο όταν είμαι με την κοπέλα μου, όταν είμαστε μαζί το φοράει εκείνη, προσθέτει.
Ο Δημήτρης γνέφει. Το περίμενε, το έχει ξανακούσει αμέτρητες φορές. Αποδομεί τη «θυσία»:
-Της δίνεις το κράνος σου. Ξέρεις πώς θα είναι η ζωή της αν γίνει κάτι; Πόσο βασανιστική μπορεί να είναι η ενοχή πως έζησε επειδή φορούσε το κράνος, χωρίς το οποίο εσύ τραυματίστηκες ή χάθηκες; Την έχεις ρωτήσει αν τη θέλει αυτή τη ζωή;
Σιωπή.
Παίρνει τη σκυτάλη κι απευθύνεται στα κορίτσια - αποδέκτες του κράνους.
-Εσείς τη θέλετε αυτή τη ζωή; Όχι; Το έχετε πει στους φίλους σας;
Ησυχία απόλυτη. Προβληματίζονται. Τους ζητάει να αντιστρέψουμε αυτό που μάθαμε ως μαγκιά:
-Δεν είναι μαγκιά να ανεβαίνεις συνεπιβάτης σε αυτοκίνητο ή μηχανή, όταν ο οδηγός έχει πιει. Μαγκιά είναι να τον πείσεις να μην οδηγήσει ούτε εκείνος. Κι αν δεν πείθεται, προστάτευσε τουλάχιστον τον εαυτό σου: Μην μπεις στο αυτοκίνητο, μην ανέβεις στη μηχανή.
Έχει και μια ιστορία να μοιραστεί, από μαθητή σχολείου που είχε επισκεφθεί, ο οποίος είπε «όχι» στην επιστροφή στο σπίτι με οδηγό τον ξάδελφό του που είχε λίγο πιεί. Μόνο ο ένας ζούσε έναν χρόνο μετά, όταν ο Δημήτρης ξαναεπισκέφθηκε το σχολείο. Αλλά όλοι δεν έχουμε μια τέτοια ιστορία ή παρόμοια; Με πρωταγωνιστές άλλοτε εμάς, που σταθήκαμε τυχεροί. Κι άλλοτε πρωταγωνιστές άλλους, που δεν στάθηκαν τόσο τυχεροί κι έτσι δεν είναι εδώ να την αφηγηθούν.
Πάλι ησυχία.
«Ερωτήσεις;» σπάει ο Δημήτρης τη σιωπή. Αυτές οι ηλικίες είναι αδυσώπητες, ρωτούν τα πάντα. Κι ο Δημήτρης απαντά σε όλες τις ερωτήσεις. Εεεεε εντάξει, εκτός από τις πολύ πολύ ΠΟΛΥ προσωπικές - είπαμε, βρε παιδιά😜!
Στο προαύλιο του σχολείου τα παιδιά φορούν τα VR γυαλιά - πολλοί είχαν ήδη γνώμη για το αν έτσι βλέπεις με τη «λίγη μπίρα». Κάνουν πλάκα μεταξύ τους, πειράγματα και με τους δασκάλους τους. Νηφάλιοι όλοι καταλαβαίνουν πως με τα γυαλιά «μεθούν» μόνο τα μάτια. Αντίθετα, με τη «λίγη μπίρα» μεθά και ο εγκέφαλος και δεν το συνειδητοποιεί ότι δεν είναι ασφαλές να οδηγήσει.
-Όλοι νομίζουμε πως είμαστε οκ και μπορούμε να οδηγήσουμε, εξηγεί ο Δημήτρης. Νομίζετε πως είστε καλά, δεν είστε. Αν βγειτε, κανονίστε εναλλάξ ένας ή μία να μην πίνει για να σας γυρίζει όλους σπίτι με ασφάλεια. Γίνεται, κι εμείς το κάνουμε με την παρέα μου. Καλά, εγώ είμαι ο πιο τυχερός από αυτή την άποψη, δεν οδηγώ.
Αμηχανία ενός δευτερολέπτου. Γελάει. Γελάνε. Κατάλαβαν. Όλα τα κατάλαβαν.
Safe Roads project: Επίλογος με ακόμα ένα στοίχημα κερδισμένο
Οι δάσκαλοι ευχαριστούν τον Δημήτρη και τη Βάσια, εκείνοι ανταποδίδουν. «Είναι καταπληκτικό αυτό που κάνετε» τους λένε. «Είναι καταπληκτικό αυτό που παίρνουμε εμείς από τα παιδιά» απαντά ο Δημήτρης. «Πώς το κάνετε;» τον ρωτάνε. «Θεσσαλονίκη, Αθήνα, σας είδαμε σε νησιά, στην Πελοπόννησο. Πώς το κάνετε;».
Κοιτάμε τα παιδιά να φεύγουν από το σχολείο, μεσημέριασε, σχόλασαν.
Καθώς τακτοποιουμε τον εξοπλισμό, παρακολουθούμε έναν πιτσιρικά που βγαίνει από την καγκελόπορτα με την τσάντα στον ώμο. Παρκαρισμένο ακριβώς έξω από το σχολείο το μηχανάκι του. Ανεβαίνει με το κράνος στον αγκώνα. Ο Δημήτρης δαγκώνεται - αυτόν δεν τον πιάσαμε, μονολογεί.
Το αγόρι βάζει μπρος, κάνει μερικά μέτρα. Σταματάει. Γυρίζει το κεφάλι του, κοιτάζει τον Δημήτρη. Γυρίζει πάλι. Φοράει το κράνος του, γκαζώνει και φεύγει.
Χαμόγελο ανακούφισης. «Έτσι το κάνουμε».
Φύγαμε γεμάτοι.
(*Αν θέλετε να έρθει ο Δημήτρης Αντωνίου και στο δικό σας σχολείο, επικοινωνήστε είτε με το Safe Roads project είτε απευθείας μαζί του στο dimitrisantoniou.gr.)
