Ό,τι τύπος οδηγού κι αν είσαι, κάποιες κινήσεις που κάνεις όταν μπαίνεις στο αυτοκίνητο είναι μηχανικές. Μίζα, χειρόφρενο, παράθυρο, μια κάποια κίνηση αγανάκτησης επειδή ξεκινάει μία ακόμη μέρα, και... ζώνη ασφαλείας, σωστά;;; Η κίνηση αυτή, πλέον, είναι προϋπόθεση για να ξεκινήσεις να οδηγείς. Βασικά, δεν μπορείς να κάνεις και αλλιώς. Στα περισσότερα αυτοκίνητα, πλέον, έχεις και το μπιπ μπιπ να βαράει για να σου το θυμίζει. Είτε πας εκδρομή στην Κυλλήνη είτε πας μέχρι το περίπτερο, δυο στενά πιο κάτω, δεν θα ησυχάσει μέχρι να ακουστεί το κλικ της ζώνης. Μάλιστα, στα πιο καινούργια μοντέλα, το σύστημα ειδοποίησης αφορά και τις ζώνες στα πίσω καθίσματα.
Ποιος να το ’λεγε αυτό στους οδηγούς της δεκαετίας του 1940, που ξερίζωναν τις ζώνες ασφαλείας από τα αυτοκίνητά τους, ενοχλημένοι και αηδιασμένοι, χωρίς να μπορούν να διανοηθούν ότι ένας ιμάντας που τυλίγει τη μέση τους «ασφυκτικά» μπορεί να σώσει τη ζωή τους σε περίπτωση ατυχήματος.
Για να φτάσουμε στο σημείο να θεωρείται η ζώνη ασφαλείας must στα αυτοκίνητα, και υποχρεωτική για όλους τους επιβαίνοντες –μπρος και πίσω!– πέρασαν πολλές δεκαετίες προσπαθειών, αποτυχιών και εκστρατειών. Το μεγάλο breakthrough ήταν μία ευρεσιτεχνία, που όμως δεν κατοχυρώθηκε ποτέ με τη σημασία του όρου «ευρεσιτεχνία»: η εφεύρεση της ζώνης ασφαλείας των 3 σημείων, όπως πάνω κάτω την ξέρουμε σήμερα, που επινόησε ο μηχανικός της Volvo, Nils Bohlin, το 1959, η οποία μέχρι σήμερα έχει σώσει εκατομμύρια ζωές σε όλον τον κόσμο.
Οι πρώτες ζώνες ασφαλείας, σε διάφορα χρώματα!
Ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα υπήρχαν σε κάποια μοντέλα αυτοκινήτου ζώνες ασφαλείας σε διάφορες εκδοχές –ιμάντες και λουριά που έμπαιναν χειροκίνητα από τον οδηγό και ζώνες δύο σημείων που έδεναν μόνο γύρω από τη μέση. Σαν κι αυτήν εδώ που διαφημίζεται από τη Ford, σε απόκομμα του 1956, με έμφαση στο πόσο άνετα και εύκολα μπαίνει, χωρίς να τσαλακώνει ρούχα μάλιστα. Έβγαινε και σε διάφορα χρωματάκια μάλιστα, μπας και έτσι έπειθαν τον κόσμο να αγοράσει.
Υπηρχε και μία ζώνη τριών σημείων, αλλά κούμπωνε στη μέση, πράγμα που την έκανε πολύ δύσχρηστη και όχι τόσο αποτελεσματική. Με τα πολλά, είχαν γίνει κάποιες προσπάθειες, αλλά ακόμη δεν είχαν βρει την κατάλληλη ζώνη ασφαλείας. Μάλιστα σύμφωνα με έρευνες, κάποιες από τις πρώτες ζώνες, σε συγκεκριμένα τροχαία ατυχήματα περισσότερο κακό έκαναν παρά καλό.
1959: Η πατέντα της ζώνης ασφαλείας τριών σημείων
Τη δεκαετία του 1950, ανέλαβε ο Nils Bohlin, μηχανικός της Volvo, και έβαλε όλη του τη μαεστρία και εμπειρία –πρώην αεροναυπηγός της Saab, έτσι; Όχι κανένας τυχαίος δηλαδή. Είχε δουλέψει στο σύστημα εκτόξευσης των θέσεων του κόκπιτ, όπου η ζώνη ασφαλείας σίγουρα έπαιζε σίγουρα πολύ μεγάλο ρόλο. Απλώς, αυτήν τη φορά έπρεπε να επινοήσει ένα σύστημα ασφαλείας για να κρατήσει τον οδηγό και τους επιβάτες μέσα στο όχημα, σε περίπτωση σύγκρουσης.
Τι έπρεπε να έχει η κατάλληλη ζώνη ασφαλείας; Αρχικά, να απορροφά τους κραδασμούς από τη λεκάνη και το στήθος του ανθρώπου. Για να μπορεί να κάνει τη δουλίτσα της σε περίπτωση τρακαρίσματος ή απότομου φρεναρίσματος. Α, και δεν θέλουμε πολύπλοκες κατασκευές. Η ζώνη πρέπει να είναι εύκολη στη χρήση, να τη βάζεις άνετα και ωραία με ένα χέρι, όπως κάνεις κάθε πρωί πριν ξεκινήσεις για δουλειά. Ωραία. Ο μηχανικός Bohlin συνδύασε τη ζώνη δύο σημείων, που δένει γύρω από τη μέση, με μια διαγώνια ζώνη, κατά μήκος του στέρνου, ασφαλίζοντας το λουρί μέσα στο κάθισμα. Έτσι έφτιαξε τη ζώνη τριών σημείων, με κούμπωμα στην άκρη. Αποτελεσματική, απλή, εύκολη. Tadaaa!
Η πρώτη λειτουργική ζώνη ασφαλείας τριών σημείων πουλήθηκε με ένα Volvo PV544 στην πόλη Κρίστιανσταντ της Σουηδίας, στις 13 Αυγούστου, 1959.
Η αντισυμβατική απόφαση της Volvo για τη μεγαλύτερή της εφεύρεση
Τι γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις; Ο εφευρέτης κατοχυρώνει την ευρεσιτεχνία του και άρα την αποκλειστικότητα στη χρήση της τουλάχιστον για κάποια χρόνια. Αυτό θα μπορούσαν να είχαν κάνει η Volvo και ο Bohlin, για να πουλάει μόνο η Volvo αυτοκίνητα με τη ζώνη και να βγάλει ακόμη περισσότερα κέρδη. Αλλά επειδή ο στόχος τους, εκτός από πωλήσεις βεβαίως βεβαίως, ήταν να σώσουν ζωές, σχεδιάζοντας ένα πιο ασφαλές μέσο μεταφοράς για όλους, αποφάσισαν να αφήσουν ανοιχτό τον σχεδιασμό της ζώνης ασφαλείας, κάνοντάς τον διαθέσιμο σε όλες τις αυτοκινητοβιομηχανίες -μία πρωτοπόρα απόφαση ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα, αγχέμ.
«Η απόφαση να αφήσουμε ανοιχτή την πατέντα της ζώνης ασφαλείας 3 σημείων ήταν διορατική και απόλυτα σύμφωνη με τη βασική αρχή της Volvo για την ασφάλεια των οδηγών και επιβατών», είχε δηλώσει ο director της Volvo, Alan Dessell.
Έχουμε τη ζώνη. Πώς θα πείσουμε τον κόσμο;
Όχι μόνο άφησαν ανοιχτή την πατέντα, αλλά έβαλαν στόχο να πείσουν την υπόλοιπη αυτοκινητοβιομηχανία ότι οι ζώνες ασφαλείας τριών σημείων έπρεπε να μπαίνουν υποχρεωτικά σε κάθε όχημα. Σε μία μελέτη της, η Volvo μελέτησε τα 28.000 τροχαία που είχαν καταγραφεί σε μία μόνο χρονιά στη Σουηδία, για να συμπεράνει ότι η ζώνη ασφαλείας είχε συντελέσει στη μείωση τραυματισμών και θανάτων των οδηγών και επιβαινόντων κατά 50% με 60%!
Μέσα σε πέντε χρόνια, μετά από διάφορες καμπάνιες και εκστρατείες που συνδύαζαν την ασφάλεια με το στυλ, τη μόδα, το νοικοκυριό και ό,τι άλλο μπορούσαν να φανταστούν για να πείσουν τον κόσμο –μιλάμε για τα 60's– η ζώνη ασφαλείας τριών σημείων εμφανίστηκε σε πολλά μοντέλα αυτοκινήτου, σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
Σημαδιακή χρονιά το 1963, όταν το Κογκρέσο των ΗΠΑ ψήφισε απόφαση σύμφωνα με την οποία οι αμερικανοί κατασκευαστές είναι υποχρεωμένοι να περιλαμβάνουν τη ζώνη ασφαλείας στα μοντέλα που σχεδιάζουν. Στα δικά μας, στην Ελλάδα, ανταποκριθήκαμε με μια κλασική χρονοκαθυστέρηση: η ύπαρξη ζώνης σε αυτοκίνητα έγινε υποχρεωτική το 1983. Και το 1990, με οδηγία της ΕΕ πλέον, έγινε υποχρεωτική η ύπαρξη ζωνών ασφαλείας και στα πίσω καθίσματα.
Μέχρι και σήμερα, με όλα αυτά τα high tech αυτοκίνητα που έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν ανάμεσά μας, η ζώνη ασφαλείας παραμένει μία από τις σημαντικότερες δικλείδες ασφαλείας. Γι' αυτό και η ένωση γερμανών διπλωματούχων ευρεσιτεχνίας κατέταξε την εφεύρεση του μηχανικού της Volvo μέσα στις 8 πατέντες με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στον 20ό αιώνα, ενώ ο ίδιος ο Bohlin βραβεύτηκε με χρυσό μετάλλιο από τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Μηχανικής Επιστήμης το 1995.
Πόσες ζωές έχει σώσει η ζώνη ασφαλείας μέχρι σήμερα;
Όταν πέθανε ο Bohlin, τον Σεπτέμβριο του 2002, η Volvo υπολόγισε ότι η ζώνη ασφαλείας που εφηύρε, είχε σώσει πάνω από 1 εκατ. ζωές τις τελευταίες 4 δεκαετίες. Μόνο στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το National Highway Traffic Safety Administration, οι ζώνες ασφαλείας σώζουν πάνω από 11.000 ζωές κάθε χρόνο. Ενώ υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη, η χρήση ζώνης ασφαλείας θα οδηγούσε στην αποφυγή 6.000 θανάτων και 380.000 τραυματισμών, τον χρόνο.
Και μιας και πιάσαμε τα νούμερα, μαντεύεις ποια χώρα βρίσκεται ανάμεσα σε αυτές με τα πιο χαμηλά ποσοστά στη χρήση ζώνης σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο; Μπίνγκο. Σύμφωνα με το το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς», μόνο το 74% των οδηγών στην Ελλάδα χρησιμοποιεί τις ζώνες ασφαλείας στις μπροστινές θέσεις και μόλις το 23% στις πίσω θέσεις.
Υπάρχουν λάθη και λάθη στην οδήγηση. Το "flash ή alarm" στο παρκάρισμα, για παράδειγμα, είναι ένα ωραίο δίλημμα, ενδιαφέρον θέμα προς συζήτηση με τσιπουράκι και μεζέ. Αντίστοιχο, και επίκαιρο μάλιστα, το διακοπές με μηχανή ή διακοπές με αυτοκίνητο. Αλλά η χρήση της ζώνη ασφαλείας, εν έτει 2021 δεν είναι θέμα προς συζήτηση. Κι αν δεν πείθει ούτε το μπιπ μπιπ της υπενθύμισης, ούτε οι έλεγχοι της τροχαίας, τότε μπορεί να πείσει η ιστορία του μηχανικού Nils Bohlin και η αντισυμβατική απόφαση της Volvo να απελευθερώσει την πατέντα της, για να σώσει ακόμη περισσότερες ζωές! Drive safe!
