Για κάποιους ένα όχημα με μία ρόδα μόνο είναι σαν ανολοκλήρωτο. Αν δεν έχει δύο ή τέσσερις τροχούς είναι σαν κάτι να λείπει. Μακαρόνια χωρίς τυρί. Ο Simon χωρίς τον Garfunkel. Άλλοι όμως, σχεδόν δύο αιώνες πριν, όχι μόνο δεν θεωρούσαν τα μονότροχα ημιτελή αλλά αντίθετα έβλεπαν σε αυτά μια νέα μορφή μετακίνησης. Στα σοβαρά.
Πολλοί εφευρέτες παρουσίασαν ο καθένας τη δική του εκδοχή για το μονότροχο, άλλα με κίνηση από τον άνθρωπο, άλλα ηλεκτρικά, άλλα με κινητήρα, όλα όμως στηρίζονταν στην ίδια βασική αρχή: Ο οδηγός κάθεται σε έναν εσωτερικό δακτύλιο, ο οποίος πιέζει τον εξωτερικό τροχό, επιτρέποντας έτσι στο όχημα να κινείται ενώ ο οδηγός παραμένει σε ίσια θέση.
1869: Τα πρώτα μονότροχα
Το 1869 λοιπόν, μόλις 150 χρόνια πίσω, κυκλοφόρησαν τέσσερα διαφορετικά τέτοια οχήματα, κι έτσι υπάρχει μια επιφύλαξη σχετικά με το ποιο ήταν το πρώτο. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, «πατέρας» του μονότροχου είναι ο Richard Hemmings από το Κονέκτικατ. Το μονότροχό του φτιάχτηκε το 1867, από ξύλο, παρακαλώ. Το, εχμ, προβληματάκι ήταν πως ο χειριστής το κινούσε με τα χέρια. Αλλά ας δούμε το φεγγάρι και όχι το δάχτυλο, ο άνθρωπος είχε ήδη σκεφτεί και φτιάξει και λασπωτήρα για να προστατεύεται ο οδηγός από τη λάσπη που πετάει ο τροχός. Και είμαστε στο 1867, θυμίζω, ε.
Την ίδια εποχή, ένας Γάλλος εφευρέτης ονόματι Rousseau παρουσίασε το δικό του εκπληκτικό μονότροχο- το οποίο στην πραγματικότητα είχε δύο τροχούς. Ήταν ένας γιγάντιος τροχός με μία θέση μέσα. Κάτω από το κάθισμα ήταν ένας δεύτερος, μικρότερος τροχός. Ο αναβάτης έκανε πετάλι για να κινήσει τον μικρό τροχό, ο οποίος στη συνέχεια κινούσε τον πιο μεγάλο.
Ακόμα και για τα δεδομένα της εποχής – προ Cruise Control και αυτόνομης οδήγησης και όλων των συναφών- το μονότροχο θεωρήθηκε δύσκολο μέσο μετακίνησης και περιγράφηκε ως «μη πρακτικό για τους κοινούς θνητούς».
20ος αιώνας: Ώρα για μηχανοκίνητα μονότροχα
Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι εφευρέτες άρχισαν να πειραματίζονται με μονότροχα με κινητήρες. Κάποιοι έφτιαξαν τέτοια οχήματα ακόμα και με προπέλες αεροσκαφών, όπως το δημιούργημα «Aero-unicycle» του Alfred D'Harling.
Το 1914, ο εφευρέτης Elsa Christie από την Αϊόβα έφτιαξε ένα όχημα σαν μονότροχο, εξοπλισμένο με κινητήρα Liberty και με δύο βοηθητικούς τροχούς στο πλάι, οι οποίοι βοηθούσαν πολύ στη σταθερότητα. Δυστυχώς δεν προχώρησε πέρα από το πειραματικό στάδιο. Για την ακρίβεια κανένα από αυτά τα σχέδια δεν έφτασε σε μαζική παραγωγή και όλοι μπορούμε να καταλάβουμε το γιατί.
1932: Dynasphere, το «κτήνος» των δρόμων είχε κάτι θεματάκια
Τη δεκαετία του ’30, επιστημονικά περιοδικά άρχισαν να φιλοξενούν σχέδια μονότροχων που είχαν κάτι σαν «καμπίνα» από μέταλλο και γυαλί και μπορούσαν να μεταφέρουν πολλούς ανθρώπους.
Η πιο γνωστή εκδοχή τέτοιου οχήματος ήταν η Dynasphere, που παρουσίασε το 1932 ο Δρ J.H. Purves. Το «κτήνος» των δρόμων πιστεύεται πως έφτανε την εξωφρενική ταχύτητα των 40-48 χιλιομέτρων την ώρα.
Ο Purves πίστευε πως το μονότροχο ήταν η πιο απλή μορφή μηχανοκίνησης που θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει. Δυστυχώς για εκείνον, η εφεύρεσή του δεν είχε την επιτυχία που ο ίδιος είχε φανταστεί. Δεν ήταν και το πιο σταθερό όχημα που είχε φτιαχτεί ποτέ, δεν μπορούσε να μεταφέρει πάνω από έναν επιβάτη- εκτός του οδηγού- και εμφάνισε ένα σωρό αξεπέραστα σχεδιαστικά προβλήματα.
Μονότροχο ή μονόκυκλο;
Οι επιστήμονες του ίντερνετ λένε πως το μονότροχο είναι διαφορετικό από το μονόκυκλο επειδή ο αναβάτης του κάθεται μέσα στην περιφέρεια του τροχού και όχι πάνω του ή έξω από αυτόν. Ουσιαστικά πρόκειται για κάτι σαν γιγάντιο ρουλεμάν, για να συνεννοηθούμε. Ο οδηγός και ο κινητήρας, από τον εσωτερικό τροχό, κινούν τον εξωτερικό. Ας δεχτούμε, ωστόσο, πως η ονομασία δεν είναι τόσο κανονιστική.
Ο αναβάτης στέκεται σε ίσια θέση και δεν βλέπει κι εκείνος τον κόσμο ανάποδα, καθώς κινείται, επειδή το μονότροχο λειτουργεί σαν γυροσκόπιο. Όσο μια εξωτερική δύναμη- ο κινητήρας, δηλαδή- προκαλεί την κίνηση (αν και υπάρχουν και μονότροχα στα οποία ο αναβάτης κάνει πετάλι), το όχημα μένει εν κινήσει.
Προφανώς, το να στρίψεις ένα τέτοιο όχημα δεν είναι και τόσο απλό. Η έλλειψη άλλων τροχών και ο κάπως παράξενος, όσο να πεις, τρόπος που στέκεται, κάνουν τον χειρισμό του να ανεβάζει πίστα δυσκολίας. Όποιος ή όποια το χειρίζεται θα πρέπει, για παράδειγμα, να έχει διαρκώς τα πόδια του/της κοντά στο έδαφος ούτως ώστε το μονότροχο να μην πέσει στο πλάι.
Επιπλέον, ακόμα κι αν, υποθετικά, έχει έναν δυνατό κινητήρα, δεν είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιηθεί η πλήρης ισχύς σου. Η εύθραυστη σταθερότητά του ενώ κινείται κάνει αρκετά δύσκολο και το φρενάρισμα.
Ένας τροχός, ένα βουνό προβλήματα
Οι εφευρέτες προσπάθησαν να επιλύσουν τα εγγενή προβλήματα των μονότροχών τους – ο οδηγός για να δει έπρεπε να στρίψει το κεφάλι του, το όχημα δεν ήταν και πολύ σταθερό, ο χειρισμός ήταν δύσκολος, η ασφάλεια ήταν μάλλον ζητούμενο παρά δεδομένο. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, υπήρχε και το θέμα του «τροχού χάμστερ»: Επειδή ο χειριστής μονότροχου βασίζεται στη βαρύτητα για να παραμείνει στη θέση του, εάν το όχημα επιταχύνει ή φρενάρει πολύ απότομα, ο οδηγός κάνει spinning μόνος του στον εσωτερικό τροχό, σαν χάμστερ στο παιχνίδι του.
Ε, μ’ αυτά και μ’ αυτά το μονότροχο δεν κατέκτησε ποτέ τον κόσμο με την ορμή και τη μαζικότητα που ίσως φαντάστηκαν κάποιοι από τους εφευρέτες που παιδεύτηκαν μαζί του. Δεν έχασε όμως τη γοητεία του: μέχρι και σήμερα άνθρωποι κάνουν την προσπάθειά τους – και τα καταφέρνουν – να τιθασεύσουν τον ένα τροχό. Κάτι άφησαν, δηλαδή, τα εντυπωσιακά και σχεδόν sci-fi μονότροχα του παρελθόντος.
