Τι κάνει σωστά η χώρα με τους ασφαλέστερους δρόμους στην ΕΕ;

Τον Μάρτιο του 2025 είχαμε στην Αττική 16 θανατηφόρα τροχαία με 18 νεκρούς. Μόνο στην Αττική και μόνο σε έναν μήνα, απολογισμός διπλάσιος από τον Φεβρουάριο και τον Ιανουάριο. Ο σοκαριστικός αριθμός συνόψισε αυτό που παρακολουθήσαμε όλο τον μήνα στα μέσα ενημέρωσης: τη μία είδηση για τροχαίο μετά την άλλη. Με αναφορές άλλοτε στο αλκοόλ, άλλοτε στην υπερβολική ταχύτητα, άλλοτε στον συνδυασμό αυτών των δύο ή και άλλων παραγόντων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, συνολικά καταγράφηκαν τον Μάρτιο 521 τροχαία και το ίδιο διάστημα βεβαιώθηκαν στους δρόμους 35.321 παραβάσεις. Ας δούμε λίγο τι αφορούσαν: 978 ήταν για οδήγηση υπό την επίδραση αλκοόλ, οι 635 ήταν για ταχύτητα, οι 488 για κινητό και οι 353 για κόκκινο φανάρι. 850 οδηγοί έφαγαν κλήση γιατί δεν φορούσαν είτε ζώνη είτε κράνος. Δηλαδή, αν μας ρωτάς, σε μία εύκολη γενίκευση πρόκειται αποκλειστικά για κακές επιλογές. Που σημαίνει: τις αλλάζουμε σήμερα κιόλας - και ελπίζουμε σε έναν λιγότερο «μαύρο» Απρίλιο.

Ας δούμε εντωμεταξύ τη μεγαλύτερη εικόνα.

Η χώρα της ΕΕ με τους ασφαλέστερους δρόμους

Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2024, χάθηκαν στους δρόμους 19.800 ζωές - τρομακτικός ο αριθμός, αλλά να σκεφτείς πως είναι και μειωμένος κατά 3% σε σχέση με το 2023.

Δεν μοιράζονται ίσα στις χώρες-μέλη της ΕΕ αυτές οι απώλειες. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος κρύβει μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις χώρες-μέλη: Την τελευταία 5ετία, ο αριθμός των νεκρών σε τροχαία μειώθηκε λίγο σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Γαλλία και η Ιταλία, ενώ αυξήθηκε στην Ιρλανδία και την Εσθονία. Αντίθετα, Βουλγαρία, Δανία, Λιθουανία, Πολωνία και Σλοβενία φαίνεται να βρίσκονται στον σωστό δρόμο για την επίτευξη του στόχου μείωσης κατά 50% των νεκρών και των σοβαρά τραυματιών από τροχαία έως το 2030 (είναι ο ενδιάμεσος στόχος του Vision Zero, δηλαδή του στόχου για μηδενικούς νεκρούς από τροχαία έως το 2050). Η Ρουμανία, παρότι καταγράφει μεγάλη μείωση 21% στους νεκρούς από τροχαία από το 2019, εξακολουθεί να έχει το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η χώρα με τους ασφαλέστερους δρόμους είναι η Σουηδία με 20 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκων. Από κοντά στη 2η θέση η Μάλτα με 21 θανάτους και η Δανία με 24 θανάτους. (Για την ιστορία, αν κινηθούμε στην Ευρώπη μεν αλλά εκτός ΕΕ, η χώρα με τους ασφαλέστερους δρόμους είναι η Νορβηγία με 16 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων).

Οι λιγότερο ασφαλείς δρόμοι, με κριτήριο αυτό το ποσοστό, εντοπίζονται στη Ρουμανία με 77 νεκρούς ανά 1 εκατ. κατοίκων και τη Βουλγαρία με 74. Τρίτη από το τέλος και η Ελλάδα με 64 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 44. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για το 2023 ήταν 46 ο ευρωπαϊκός μέσος όρος, 61 για την Ελλάδα, 22 για τη Σουηδία. Ρουμανία και Βουλγαρία μοιράζονταν την 1η θέση με 81 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων.

Η εικόνα αποτελεί επιβεβαίωση άλλης μέτρησης, από το 2021, όπου η Σουηδία είχε και τότε καλύτερη επίδοση από την ΕΕ. Συγκρίνοντας το ποσοστό νεκρών σε τροχαία ανά 10.000 οχήματα, η Σουηδία είχε 0,35 έναντι 0,63 του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Οδικός χάρτης για τη Σουηδία: Τι κάνει σωστά;

Όχι, δεν θα βγάλουμε διαδρομή για να δούμε πώς θα πάμε ως εκεί. Αλλά θα σταθούμε σε μερικά σημεία που αποτυπώνουν τι άλλο κάνει καλά και σωστά η Σουηδία ώστε να θεωρείται πως έχει τους ασφαλέστερους δρόμους.

Ας ξεκινήσουμε με μια άτυπη σύγκριση, μιας και οι πληθυσμοί μας είναι περίπου ίδιοι: το 2020 σκοτώθηκαν στη χώρα 204 άνθρωποι σε τροχαία και 1.646 τραυματίστηκαν σοβαρά. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για την Ελλάδα για την ίδια χρονιά είναι 584 νεκροί, 518 βαριά τραυματίες και 10.300 ελαφρά τραυματίες.

Αλλά:

• Το ποσοστό χρήσης ζώνης ασφαλείας από τους επιβαίνοντες σε αυτοκίνητο είναι στη Σουηδία υψηλότερο από ό,τι στην ΕΕ (97,9% έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου 93,3%. Ελλάδα: 71% στα μπροστινά καθίσματα, 55,8% στα πίσω).
• Η οδήγηση έχοντας καταναλώσει αλκοόλ (αυτοκαταγραφή) είναι πιο περιορισμένη στη χώρα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (7,1% έναντι 11,8% στην ΕΕ, Ελλάδα: 12,5%).
• Ο στόλος αυτοκινήτων στη Σουηδία έχει μικρότερη ηλικία από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Για να καταλάβεις, μέσος όρος ηλικίας αυτοκινήτων στην ΕΕ= 12,5 χρόνια, στη Σουηδία = 11 χρόνια, στην Ελλάδα = 17,5 χρόνια (στοιχεία 2023).
• Το μέγιστο όριο ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους είναι χαμηλότερο απ’ ό,τι στις περισσότερες χώρες της ΕΕ.
• Το όριο κατανάλωσης αλκοόλ στην οδήγηση είναι 0,2 g/l, ίδιο στον γενικό πληθυσμό, τους νέους οδηγούς και τους επαγγελματίες οδηγούς - και χαμηλότερο από το γενικό όριο στις περισσότερες χώρες της ΕΕ.
• Η μέγιστη επιτρεπτή ταχύτητα για τα ηλεκτρικά πατίνια είναι χαμηλότερη από άλλες χώρες της ΕΕ.

Οι πιο ευάλωτες ομάδες

Επιστρέφουμε στην ΕΕ, στην 5ετία 2019-2023 σκοτώθηκαν χίλιοι λιγότεροι σε αυτοκίνητα και 900 λιγότεροι πεζοί. Αντίθετα, η μείωση των απωλειών σε μοτοσικλετιστές και ποδηλάτες ήταν πολύ μικρότερη την ίδια περίοδο, με περίπου 100 λιγότερα θύματα στην κάθε ομάδα.

Η Κομισιόν εκτιμά πως για κάθε νεκρό υπάρχουν πέντε σοβαρά τραυματίες. Αυτό σημαίνει περίπου 100.000 σοβαρά τραυματίες σε τροχαία στην ΕΕ κάθε χρόνο - μείωση που ακολουθεί την πτωτική πορεία του αριθμού των νεκρών στην 5ετία, αν και εντοπίζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις χώρες. Ο αριθμός ωστόσο παραμένει - και είναι εκτίμηση: 100.000 σοβαρά τραυματίες. Τρομακτικό, ε;

Οι πιο επικίνδυνοι δρόμοι και οι πιο δύσκολες ηλικίες

Τα στοιχεία του 2023 δείχνουν πως οι δρόμοι με τους περισσότερους νεκρούς σε τροχαία είναι οι επαρχιακοί/αγροτικοί (52% των θυμάτων). Αντίστοιχα το 38% των θυμάτων χάνει τη ζωή του εντός αστικού ιστού και το 9% σε αυτοκινητόδρομους.

Σχεδόν 8 στους 10 νεκρούς σε τροχαία είναι άνδρες (77%). Αυξημένο είναι το ποσοστό των ηλικίας 65+, που αντιπροσωπεύουν το 31% των θυμάτων (από 28% το 2019) κι αυτό παρότι αποτελούν το 21% του πληθυσμού (μην κρίνεις από την Ελλάδα, μιλάμε για ΕΕ).

Ανησυχητική είναι η αναντιστοιχία στις νεαρές ηλικίες 18-24 ετών: Παρότι αποτελούν το 7% του πληθυσμού, αντιπροσωπεύουν το 12% των νεκρών σε τροχαία.

Οδηγός, επιβάτης ή πεζός;

Το 44% των νεκρών σε τροχαία είναι επιβαίνοντες σε αυτοκίνητο, ενώ οι οδηγοί μοτοσικλετών και μοτοποδηλάτων είναι το 20%, οι πεζοί το 18% και οι ποδηλάτες το 10%. Υπάρχουν όμως διαφοροποιήσεις ανάλογα με την ηλικία: Στους 65+ οι πεζοί είναι το 30% των συνολικών απωλειών και οι ποδηλάτες το 16%, ενώ στους 18-24 το 62% των θυμάτων είναι σε αυτοκίνητο και το 24% οδηγεί μηχανή ή μοτοποδήλατο.

Στις αστικές περιοχές, σε επίπεδο ΕΕ, σχεδόν 7 στους 10 νεκρούς σε τροχαία είναι ευάλωτοι χρήστες του δρόμου- όπως πεζοί, ποδηλάτες, μοτοσικλετιστές και οδηγοί μοτοποδηλάτων. Από το σύνολο των ανθρώπινων απωλειών σε αστικούς δρόμους το 2023, 1.665 πεζοί σκοτώθηκαν σε δυστυχήματα στα οποία εμπλέκονταν αυτοκίνητα - κι αυτός είναι ο βαρύτερος απολογισμός ανάμεσα σε όλα τα θύματα και όλους τους συνδυασμούς εμπλεκόμενων.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του 2023, η εικόνα είναι παρόμοια. Στις κατοικημένες περιοχές, επιβαίνοντες σε δίτροχα και πεζοί είναι το 69,1% του συνόλου των θυμάτων τροχαίων. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό πως το ποσοστό των πεζών θυμάτων τροχαίων είναι 15,8% επί του συνόλου και εκτοξεύεται στο 23,1% στις κατοικημένες περιοχές.

Safe Roads project: Γιατί επιμένουμε

Η οδική ασφάλεια είναι ένα θέμα με πολλές πτυχές. Σίγουρα διαβάζοντας το άρθρο σκέφτηκες «ναι, αλλά έχουν καλύτερους δρόμους», «ναι, αλλά εκεί οι έλεγχοι δεν αστειεύονται», «ναι, αλλά έχουν πολύ πιο καινούργια αυτοκίνητα».

Έχεις δίκιο σε όλα. Όλα αυτά, μαζί με τη δική μας συμπεριφορά, των ενηλίκων, συνθέτουν το ψηφιδωτό των συνθηκών μέσα στις οποίες κυκλοφορούμε.

Τα παιδιά αποτελούν μια ακόμα πιο ιδιαίτερη ομάδα, λόγω της σωματικής και της γνωστικής τους ανάπτυξης. Επίσης δεν έχουν ακόμα εμπεδωμένες συμπεριφορές κυκλοφοριακής αγωγής, που να πρέπει να τις αλλάξουν. Οπότε, αν τα μάθουν όλα από τώρα σωστά, πιο εύκολα θα τα κάνουν σωστά και στο μέλλον. Αν μάθουν να χρησιμοποιούν σωστά τον δρόμο ως πεζοί, θα τον χρησιμοποιούν σωστά και ως οδηγοί αργότερα. Αυτός είναι κι ο σκοπός του Safe Roads project, μέσα και έξω από τα σχολεία.