Αν ήσουν μικρός ή μικρή λίγο πριν το γύρισμα του αιώνα (ε μερικοί ήμασταν τότε 😏), τα έχεις δει με τα μάτια σου. Ήταν κουλ, ήταν ωραία και σχεδιαστικά έκαναν τη διαφορά. Τα έχεις παρακολουθήσει να αναδύονται και να κρύβονται, έχεις κάνει το αστειάκι πως το αυτοκίνητο σου κλείνει το μάτι κι όλα τα σχετικά.
Αν η ημερομηνία γέννησής σου είναι λιγάααακι πιο πρόσφατη και σε ρωτήσουν τι είναι τα αναδιπλούμενα φώτα και ποια οχήματα τα έχουν, πιθανώς θα σκεφτείς πρώτον τι στο %#@#$ είναι αυτό και δεύτερον πως, ό,τι κι αν είναι, θα τα «φοράει» κάτι τέρμα μοντέρνο, υπερσύγχρονο, σχεδιασμένο για το αύριο. Εχμ, περίπου.
Λοιπόν, είμαστε εμείς εδώ για τις απαντήσεις. Ανοίγουμε το κουτί των αυτοκινητικών αναμνήσεων και βουτάμε σε εκείνη την υπέροχη συνάντηση design, αεροδυναμικής και λειτουργικότητας που έκανε θραύση, έγραψε ιστορία και πέρασε στη λήθη: τα pop-up φανάρια.
Αναδιπλούμενα φώτα: Ποιος και γιατί
Δεν ήταν ένα και δύο τα μοντέλα που είχαν τέτοια φανάρια, αυτά, δηλαδή που «κρύβονταν» μέσα στο αμάξωμα όταν δεν τα χρησιμοποιούσες.
Αρχικά τα είχε ο Κίτ (KITT - Knight Industries Two Thousand), το μαύρο κομψοτέχνημα που οδηγούσε ο Ντέιβιντ Χάσελχοφ στον «Ιππότη της Ασφάλτου». Pontiac, δηλαδή. Μία Pontiac που και εμφάνιζε και εξαφάνιζε τα φανάρια της κατά το δοκούν και μιλούσε στον Ντέιβιντ και ανταποκρινόταν όταν την καλούσε από το ρολόι του. Όλα αυτά το μακρινό 1980κάτι, ναι;
(Για παρακάτω βάλε ήχο, για να νιώσεις σαν να έχεις μπει στη χρονομηχανή)
Pop - up φανάρια είδαμε όμως και, μεταξύ άλλων, σε Mazda, Lamborghini, Volvo, Chevrolet, Ferrari, Lotus, Honda. Όρεξη να ’χεις να ξεκουράζεις τα μάτια σου πάνω σε μοντέλα που έκαναν στον δρόμο τα κεφάλια να γυρίζουν (ντάξει, όχι όλα).
Η απάντηση στο γιατί ήταν τότε τόσο in (άλλη μια εντελώς 90ies έκφραση) αυτά τα φανάρια έχει να κάνει κυρίως με τον αεροδυναμικό σχεδιασμό. Το ό,τι κρύβονταν μέσα στο αμάξωμα βελτίωνε αεροδυναμικά το αυτοκίνητο, κι αυτό ήταν πολύ σημαντικό εκείνη την αθώα γενικά εποχή (ξέρω, 35 χρόνια και 83680 κρίσεις κάθε είδους μετά - οικονομική, χρηματοπιστωτική, υγειονομική- όλα αυτά μοιάζουν εξωγήινα. Αλλά ας μπούμε λίγο στα μέτρα του τότε, για να συνεννοηθούμε).
Φυσικά, πήγαινε παρέα και το αισθητικό κομμάτι. Είτε άνοιγαν προς τα πάνω, είτε περιστρέφονταν για να ανοίξουν, είτε έφευγε το κάλυμμά τους, είτε ήταν εντελώς κλειστά, δημιουργούσαν μια συναρπαστική αίσθηση προσδοκίας και θαυμασμού.
Pop - up φανάρια: Η πρώτη εμφάνιση
Κι ενώ οι περισσότεροι έχουμε ταυτίσει τα αναδιπλούμενα φώτα με τις δεκαετίες του 1980-1990 πάνω κάτω, η γέννησή τους τοποθετείται μισό αιώνα νωρίτερα.
Ήταν τη δεκαετία του ‘30 και το Auburn Cord 810 του 1936, στο οποίο ο σχεδιαστής είχε βρει τον τρόπο να κρύψει με τρόπο μοντέρνο - για την εποχή, λέμε- τα όχι και τόσο κομψά μπροστά φανάρια.
Το Cord 810 είχε φέρει την επανάσταση. Δεν ήταν μόνο τα φώτα του, προφανώς - που άνοιγαν με δύο μανιβέλες στο ταμπλό! - ήταν επίσης η κίνηση στους μπροστινούς τροχούς με την ανεξάρτητη μπροστινή ανάρτηση, ο οκτακύλινδρος κινητήρας και τα 125 άλογα. Όλα μαζί.
Παρότι το αυτοκίνητο ήταν και όμορφο και πολύ σύγχρονο για τα δεδομένα της δεκαετίας του, η κατασκευάστρια εταιρία Auburn φαίνεται πως δεν είχε επαρκή κεφάλαια για την παραγωγή του. Ο στόχος για 1.000 μονάδες τον μήνα δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
Κι ενώ το design αποδείχθηκε διαχρονικό, η ζωή του Cord αποδείχθηκε εξαιρετικά σύντομη. Τον Αύγουστο του 1937 είχαν παραχθεί περίπου 3.000 αυτοκίνητα Cord 810 και Cord 812 - άλλη ονομασία αλλά σχεδόν δίδυμο αδελφάκι του πρώτου. Και τότε η γραμμή παραγωγής έπαυσε. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς η εταιρία χρεοκόπησε και η σχεδιαστική του καινοτομία με τα φώτα έγινε ένας αστερίσκος στην ιστορία της αυτοκινητοβιομηχανίας - κράτησε πάντως πολύ περισσότερο από την όποια εμπορική επιτυχία του.
Πότε και γιατί «έσβησαν» τα pop-up φανάρια
Προσοχή: Εύθραυστον
Δυστυχώς για τα ίδια τα αναδιπλούμενα φανάρια, ο σχεδιασμός τους είχε διάρκεια, η υλοποίησή του όχι. Ήταν εύθραυστα, με ευαίσθητους και αργότερα περίπλοκους μηχανισμούς (ξεκινήσαμε από μανιβέλα, θυμίζω) που ήταν εύκολο κάποια στιγμή να μη λειτουργούν πια ακριβώς όπως είχε οραματιστεί ο σχεδιαστής.
Το αποτέλεσμα ήταν άλλοτε να μην ανοίγουν σωστά, άλλοτε να μένουν μονίμως ανοιχτά, άλλοτε να ανοίγουν μεν αλλά σαν νυσταγμένα, με τρόπους δυσλειτουργικούς για τα δεδομένα της οδηγικής ευκολίας που έφεραν οι επόμενες δεκαετίες.
Για ένα διάστημα, όλο αυτό ήταν ανεκτό - άλλωστε θέλει θυσίες για να δείχνεις τόσο κουλ. Αλλά κάποια στιγμή αφενός έμοιαζε να μην αξίζει και τόσο τον κόπο αφετέρου οι designers έφεραν άλλες λύσεις στο τραπέζι, που και λειτουργικές και πρακτικές ήταν και τον αισθητικό στόχο εκπλήρωναν.
Είναι πολλά τα λεφτά
Μετά ήταν και το ζήτημα του κόστους. Η εντυπωσιακή αναδυόμενη πατέντα κόστιζε περισσότερο - και ο μηχανισμός της έπιανε και παραπάνω χώρο. Αυξημένο κόστος και επιπλέον βάρος ενώ οι σχεδιαστές άρχιζαν να «κόβουν» από παντού (χαρακτηριστικό θύμα η ρεζέρβα); Το μέλλον ήταν προδιαγεγραμμένο.
Αεροδυναμική στο μικροσκόπιο
Η αεροδυναμική απόδοση άρχισε να εξετάζεται κι από την άλλη πλευρά: Καλά με τα φώτα κλειστά, όταν άνοιγαν όμως; Ε; Μειωμένη αεροδυναμική σήμαινε παραπάνω τριβή, άρα και παραπάνω κατανάλωση καυσίμου, άρα και παραπάνω ρύποι. Τι να κάνεις, μόλις βγαίνει το τεφτέρι των υπολογισμών, ο ρομαντισμός κάνει φτερά.
Κι ύστερα ήρθε η (νέα) τεχνολογία
Με τα χρόνια ήρθαν και τα φώτα που ανάβουν με το που γυρίζει το κλειδί στη μίζα, ως έξτρα μέτρο βελτιωμένης ορατότητας μεταξύ των οδηγών των οχημάτων. Άλλο ένα χτύπημα στα αναδιπλούμενα φανάρια, που ήταν ήδη στα σχοινιά.
Ασφάλεια; Εννοείται
Ο πιο σοβαρός λόγος απόσυρσής τους, όμως ήταν το ζήτημα της ασφάλειας. Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε να κάνει αυστηρότερους τους κανονισμούς ασφαλείας της, ειδικά σε ό,τι αφορά την προστασία των πεζών, το να έχει ένα αυτοκίνητο pop-up φανάρια που να είναι εναρμονισμένα με τους κανονισμούς αυτούς έγινε τόσο δύσκολο και δαπανηρό που ουσιαστικά έγινε ασύμφορο και η σκέψη εγκαταλείφθηκε. Λίγο αργότερα το ίδιο έγινε και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Κάπως έτσι έσβησαν τα αναδιπλούμενα φώτα των αυτοκινήτων, αφήνοντας πίσω τους ένα κεφάλαιο λαμπρής σχεδιαστικής καινοτομίας κι επαναστατικής υλοποίησής της.
Αυτή τη στιγμή το κεφάλαιο αυτό έχει κλείσει. Η ασφάλεια είναι πάνω από όλα. Τώρα εδώ, πολλοί που αγαπούν αυτή την ταυτόχρονα vintage και μοντέρνα αισθητική λένε πως με τα σύγχρονα αυτοκίνητα, το μέγεθος και το βάρος τους, έχουν προκύψει πολλά νέα ζητήματα ασφάλειας για τους πεζούς, πιο άμεσα από αυτά των pop-up φαναριών.
Μπήκε τελεία στο κεφάλαιό τους; Μπήκε άνω τελεία; Μένει να το δούμε😉.
